Fâtih Dönemi Tezhibinde Naif Üslûp Etkisi: Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya 3945 Envanterli Cöng-i Devâvîn Örneği

Abstract

Osmanlı sultanları tarafından âlimlere ve sanatkârlara gösterilen hürmet ve sevgi, ilim ve sanat hâmiliğinin devlet geleneği olarak benimsenmesine vesile olmuştur. Aynı zamanda kendileri de sanatkâr olan ve entelektüel yönleri oldukça gelişmiş olan sultanlar, güçlü etkileri hâiz kültür-sanat ortamlarının doğmasını sağlamışlardır. Bu hususun en önemli sonuçlarından biri de kitap sanatlarında görülen müspet gelişmelerle birlikte kıymetli eserlerin hazırlanmasıdır. Bu çalışmada da diğer güçlü vasıflarının yanında ilim ve sanat hâmisi yönüyle de ön plana çıkmış Fâtih Sultan Mehmed’e takdim edilmek üzere hazırlanan SK. Ayasofya 3945 Envanterli Cöng-i Devâvîn isimli eserin tezhibi, devrin tezhip sanatının şekillenmesinde etkili olan naif üslûp bağlamında ele alınmıştır. Çalışmanın girişinde, sanat hâmiliği kavramı Osmanlı sultanlarından verilen örnekler üzerinden tartışılmış, devamında ise Fâtih dönemi kültür-sanat ortamı Sultân’ın sanat hâmiliği çerçevesinde aktarılmıştır. Hemen akabinde, Fâtih dönemi tezhip sanatı ve bu devirde etkili olan tezhip üslûpları anlatılmıştır. Sonrasında ise, çalışmanın konusu olan eserin tezhip özellikleri naif üslûp bağlamında değerlendirmeye çalışılmıştır. Mezkûr eserin, genel tasarım özellikleri, uygulama teknikleri ile kullanılan motifler ve renkler gibi hususlarda, naif üslûbun tüm özelliklerini yansıtan bir bezeme programına sahip olduğu müşâhede edilmiştir.

The veneration and love shown to scholars and artists by the Ottoman sultans led to the adopting of the patronage of science and art as a state tradition. At the same time, the sultans, who were themselves artists and highly developed intellectual faculties, ensured the emergence of cultural and artistic environments with strong influences. One of the most important results of this issue is the preparation of valuable artefacts with the positive developments in the book arts. In this study, the illumination of the work titled Djong-i Davāvīn with SK. Hagia Sophia 3945 inventory, which was prepared to be presented to Fâtih Sultan Mehmed, who came to the forefront with his patronage of science and art as well as his other strong qualities, is discussed in the context of the naive style that was effective in shaping the illumination art of the period. In the study’s introduction, the concept of art patronage is discussed through examples from the Ottoman sultans. Then, the culture-art environment of the Fâtih Period is presented within the framework of the Sultan’s art patronage. Immediately afterwards, the art of illumination of the Fâtih Period and the effective illumination schools in this period were explained. Afterwards, the illumination features of the work are evaluated in the context of Naive Style. It has been observed that the work mentioned above has an ornamentation programme that reflects all the characteristics of the naive school in terms of general design features, application techniques, colours and motives used.