Şehrin Geçmişi Müellif/Müstensihin Duası: Ketebe Kayıtlarında Şehirlere Yapılan Duaların İşaret Ettikleri Üzerine

Abstract

Osmanlı tarihi araştırmalarında kaynak olarak genellikle arşiv belgeleri, kronikler, tabakat kitapları gibi belli başlı metin merkezli kaynaklar kullanılagelmektedir. Yazma eser kültürü üzerine artan araştırmalar metnin yanında metin dışı unsurların da tarih yazımında doğrudan ya da dolaylı olarak kaynağa dönüşebileceğini göstermektedir. Böylece yazma eserler metin olmaları itibariyle bilginin taşıyıcılığını yaparken yazma eserin metin dışındaki unsurları da bu bilgi transferine aracılık etmektedir. Söz gelimi mülkiyet kayıtları özelinde yapılacak bir araştırma yukarıda bahsedilen ‘büyük’ kaynakların bıraktığı boşluğu doldurmaya aday olabilir. Bu makale kitap kültüründe ketebe ya da ferağ kayıtları olarak bilinen telif ve istinsah kayıtlarının ögelerinden bir tanesini, telif ya da istinsahın tamamlandığı şehirlere yapılan dua cümlelerini, merkeze almaktadır. Makalede ketebe kayıtlarındaki dua cümlelerinin şehirler için iyi temennilerde bulunmasının yanında müellif/müstensihin bireysel ya da toplumsal reflekslerini yansıtarak tarihi hadiselerden izler taşıdığı ve bu yönüyle ilgili tarih yazımında bir kaynak olarak kullanılabileceği teklif edilmiştir.

Recent scholarship on manuscripts has emphasized the value of nontextual elements, alongside the text itself, as potential sources for historical reconstruction. While manuscripts serve as primary repositories of knowledge, their non-textual components also play a crucial role in knowledge transmission. Property records, for example, offer valuable insights often absent from traditional historical sources. This article delves into one aspect of telif and istinsah records known as ketaba or ferağ records: the prayer sentences inscribed for the cities where the text was copied or ownership was transferred. This study contends that these prayers not only express well wishes for the city, but also reveal the individual or communal sentiments of the scribe/author. Moreover, they potentially hold traces of historical events, offering an additional avenue for historical inquiry.