Çorum Sungurlu Hilmi Efendi Cami’nin Korunması Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Çorum’un Sungurlu ilçesi, geçmişte çok sayıda sivil ve dinî mimari yapıya ev sahipliği yapmış ancak zaman içinde bakımsızlık, doğal afetler, mülkiyet problemleri gibi nedenlerle günümüze sınırlı sayıdakiler ulaşabilmiştir. Elde kalan eserler arasında tescilli yapılar yanında Hilmi Efendi Cami gibi nitelikli mimari özellikler gösteren ancak tescillenmemiş dinî yapılar da mevcuttur. Bu çalışmada, Sungurlu’nun kuruluş yıllarına tarihlenen ilçenin ilk nüvesi, merkezi yapısı kabul edilen Yusuf Hoca Cami günümüzdeki adıyla “Hilmi Efendi Cami”nin nitelikli mimari özelliklerinin kayıt altına alınarak koruma altına alınması ve yok olan diğer yapılarla benzer kaderi yaşamaması amaçlanmıştır. Öncelikle caminin tarihi hakkında detaylı incelemeler yapılmış ve caminin Yusuf Hoca Medresesi’yle beraber inşa edildiği ve aynı isimde bir de çeşmesinin olduğu ancak sadece caminin günümüzde ayakta kaldığı belirlenmiştir. Ardından caminin mimari özellikleri ve mevcut durumu yerinde yapılan incelemeler, rölöve çizimleri, yazılı ve görsel kaynaklarla ortaya konulmuştur. Bu veriler doğrultusunda caminin Çorum dinî mimarisindeki yerinin belirlenmesi için diğer cami ve mescitlerle beraber değerlendirilmesi yapılmıştır. İnceleme sonucunda caminin ilçede en çok görülen “boyuna dikdörtgen planlı tek sahınlı ve ahşap tavanlı camiler” grubuna girdiği ve bu grupta yer alıp birbirlerinin halkaları olan tescilli Kellegöz, İnayetullah ve Çakır Camileriyle benzer mimari özellikler gösterdiği tespit edilmiştir. Bu yazının caminin gelecekte tescillenmesi ve korunmasına katkı sağlaması umulmaktadır.

Sungurlu district of Çorum has hosted many civil and religious architectural structures in the past, but only a limited number of them have survived to the present due to several problems. Among the surviving assets, in addition to registered buildings, there are also religious buildings that have qualified architectural features but are not registered, such as the Hilmi Efendi Mosque. In this study, it is aimed to reveal the qualified architectural features of Yusuf Hoca Mosque, known as "Hilmi Efendi Mosque", which was considered the first core of the district during the founding years of Sungurlu, and to prevent it from suffering a similar fate with other destroyed buildings by taking it under protection. First of all, detailed examinations were made about the history of the mosque and it was found that the mosque was built together with the Yusuf Hoca Madrasa and only the mosque has survived today. Then, the architectural features and current situation of the mosque were revealed with on-site examinations, survey drawings, written and visual sources. In line with these data, the mosque was evaluated together with other mosques and masjids to determine its place in Çorum religious architecture. As a result of the examination, it was determined that the mosque fell into the group of "longitudinal rectangular planned single nave and wooden ceiling mosques" group and showed similar architectural features with the registered Kellegöz, İnayetullah and Çakır Mosques, which are in this group and are considered to be rings of each other. It is hoped that this article will contribute to the mosque’s registration and conservation for future.