جامع الترمذي المنزلة والتفرُدّ

Abstract

اكتسب الجامع أو )السنن( للإمام الترمذي رحمه الله شهرة واسعة، وسرى صدى ذكره في الآفاق منذ تصنيفه في القرن الثالث، ولازالت تتوالى القرون فتزيده انتشارًا، ولا تنقص من اعتماده، والصدور عن أحكامه. غير أنَّه لا تقتصر فائدة الكتاب على الحكم على جميع أحاديثه التي ساقها المصنِّف في الأبواب، فهذه وإن كانت فائدة جليلة تميَّز بها عن كتب السنن الأخرى، لكنَّ ثمَّ مزايا أخرى منهجيَّة تضعه من هذه الجهة في مصفِّ أعظم كتابين من كتب السنَّة: جامع الإمام البخاري وجامع الإمام مسلم. وهذا البحث سوف يدرس هذه المزايا التي أوجبت تلك المنزلة، وترتَّب عليها مقام التفرُّد، وأوَّلها شرطه المصرَّح به أنَّ جميع أحاديث الكتاب قد عمل بها العلماء أو بعضهم، وليس آخرها التكامل المعرفي بين علوم الحديث والفقه.

İmam Tirmizî’nin (rh.a) el-Câmiʻ’i ya da es-Sünen’i geniş bir şöhret kazanmış, hicrî III. yüzyılda tasnif edilmesinden bu yana ünü her yere yayılmıştır. Asırlar gelip geçtikçe onun ünü yayılmaya devam etmiş, güvenilirliğinden ve hükümlerinin kıymetinden bir şey azaltmamıştır. Ancak kitabın faydası, müellifin bablar içerisinde zikrettiği tüm hadislere vermiş olduğu hükümlerle sınırlı değildir. Bu, onu diğer Sünen’lerden ayıran büyük bir fayda olsa da, onun metodolojik başka özellikleri de vardır. Öyle ki bu özellikler onu bu bakış açısından hadis kitaplarının en büyük iki kitabı olan Sahîh-i Buhârî ve Sahîh-i Müslim ile aynı statüye koymaktadır. Bu araştırma, bu konumu gerektiren bu özellikleri ve bunlardan dolayı kazandığı ayrıcalığı inceleyecektir. Bunlardan ilki, kitabın tüm hadislerinin ya da bazılarının âlimler tarafından amel edilmesidir. Sonuncusu ise hadis ve fıkıh ilimleri arasında bilgi açısından gerçekleşen bütünleşmedir.

The Jāmiʿ or Sunan of the Imām al-Tirmidhī achieved a great popularity that reached all Muslim lands since the time of its collection. Over the course of centuries, the book became more popular and canonical, and the critical judgments of the author became a source upon which Muslims relied. However, the book’s significance is not only confined to these critical judgments of the author, there is a number of distinct methodological features that place the book at the rank of the most authenticated books of the Sunna: the two Ṣaḥīḥs of al-Bukhārī and Muslim. This paper attempts to examine these features that makes the book outstanding. The most two significant features are 1- what Tirmidhī’s mentioned in his introduction to the book that all hadiths of the book are acted upon by the majority or some of the scholars, and 2- the disciplinary integration between the sciences of hadith and fiqh.