Eril Tahakkümün Modern Zamanlarda İnşasına Etkin Bir Örnek: ʿAbdülḥalîm ʿAbdullah’ın Guṣnû’z-Zeytûn Adlı Romanı

Abstract

Mısır edebiyatı Napolyon’un işgaliyle başlayan (1798) Batılılaşma hareketi sırasında çeviri eserler yoluyla yeni formlarla tanışmış, kendi sorunsallarından beslenen ürünlerle millî bir çehreye bürünürken tüm dünya hâkim ekoller tesirinde ürünler vermiştir. Klâsik dönemden sonra romantizm ve realizm çizgisinde seyreden edebiyatın, psikoloji ve sosyoloji gibi disiplinlerin teşekkülüyle olguları irdelemeye başladığı görülür. Batılılaşmayla birlikte toplum gündemini meşgul eden konulardan biri olan “kadın ve aile”, radikal İslâm ile seküler anlayış çerçevesinde tartışılırken İslâm’ın aslî kaynağını referans almaya davet eden görüşler cılız bir ses olarak varlığını korumuştur. Batıda kadın hak ve özgürlüğü, eğitim ve çalışma hakkıyla sınırlı kalmış; fedakâr kadın rolünün devamlılığı için edebiyatın verdiği katkıya Mısırlı yazarlar da eserleriyle destek olmuştur. İlk dönem roman yazarlarından el-Mâzinî, Lâşîn ve el-Ḥakîm’de görülen örtülü veya açık “eril bakış açısı” ikinci dönem roman yazarlarından ʿAbdülḥalîm ʿAbdullah’ın Ġuṣnû’z-Zeytûn (Zeytin Dalı, 1955) adlı eserinde de bulunmaktadır. Batı ve Mısır edebiyatına hâkim eril bakış açısının referanslarını açıklayarak Zeytin Dalı adlı eserin buna hizmet etmedeki rolüne işaret edecek olan bu çalışmada, ilk dönem Mısır romanında Tâhâ Ḥüseyin’in eserleri dışında, kadının eş seçimi ve eğitim hakkının erkeğin menfaatine yönelik tartışıldığı, yazarların kadın hak ve özgürlüğü konusunda çelişkiye düştüğü görülmüştür. Bunun gibi ʿAbdülḥalîm ʿAbdullah’da Zeytin Dalı adlı eserinde kadının dişil yönünü ön plana çıkarmış ve aldatmayı kadın üzerinden eleştirerek eril bakış açısının devamını sağlamıştır.

Egyptian literature encountered new forms through translated works during the Westernization movement, which began with Napoleon's invasion of Egypt (1798). It adopted a national character through works inspired by its own issues and produced literary outputs influenced by global literary schools. While “women and family”, one of the issues on the agenda in the society with Westernisation, was discussed within the framework of radical Islam and secular understanding, the opinions inviting to refer to the original source of Islam became weak. The implicit or explicit “masculine point of view” seen in the early novelists al-Mazini, Lashin, and al-Haqim is also seen in novelist of the second period Abdalhalim Abdallah’s Gusn al-Zeytun (Olive Branch, 1955). This study explains the references of the dominant masculine perspective in Western and Egyptian literature and points out the role of Olive Branch in serving this perspective. Furthermore, it was concluded that in the early Egyptian novel, except for the works of Taha Hussein, women's right to choose a spouse and education were discussed for the benefit of men, and the authors contradicted about women's rights and freedom. Abdallah’s novel emphasised the feminine aspect of women and criticised infidelity through women, thus perpetuating the masculine perspective.