Osmanlı Toplumsal Tarihi Kaynaklarından Hurufat ya da Askeri Ruznamçe Defterleri ve Önemi: Kaza-i Kudüs-i Şerif Örneği

Abstract

Çalışma, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde Hurûfât (Rûznâmçe) Defterleri adı altında muhafaza edilen defterlerin Osmanlı toplumsal tarihi bakımından önemini Kazâ-i Kudüs-i Şerif örneğinde bilim dünyasına tanıtmayı amaç edinmiştir. Osmanlı idarî teşkilatında kaza idarî yapısı esas alınarak Arap alfabesi harf sırasına göre tutulan Hurûfât Defterleri, Osmanlı toplumsal yapısı içerisinde Askerî zümre olarak adlandırılan yönetici sınıfa ait tayin, terfi, azil gibi atama kayıtlarını içermektedir. Çalışmada, Kudüz Kazası'na ait 1102-1250/1690-1834 yılları arasını kapsayan 25 Hurûfât Defteri kayıtları esas alınmıştır. Defterlerde yer alan vakıf, mahkeme ve esnaf teşkilatı ile şehir hayatında görev yapan kişilerin isimleri, atanma biçimleri, görevde kalış süreleri ve ayrılış sebepleri gibi toplumsal tarih bakımından önemli bilgiler içeren kayıtların incelenmesiyle 17. ve 18. yüzyıl Osmanlı toplumsal yapısı Kudüs Kazası bağlamında ortaya çıkarılacaktır.