Topkapı Sarayı Kütüphanesi Y.Y. 999 No’lu Karahisari Mushafının Tezyini Yönden İncelenmesi

Abstract

“Kitap sanatlarımız” içerisinde, tezyînâtın yoğunluklu olarak işlendiği yazma eserler arasında en önemli yer Mushaf-ı Şerîf’lere aittir. Mushafların güzel yazı ile yazılmasına verilen ehemmiyetle beraber tezhiplenmesine de çok önem verilmiştir. Bu sebeple, tezyînâtın tarih boyunca taşımış olduğu özellikleri ve üslup farklılıklarını en iyi şekilde inceleyebileceğimiz eserler Mushaflardır. Tarihi seyri içinde Uygur Türklerinden bugüne uzanan tezhip sanatı, her devirde değişen devlet teşkilatı ve sosyal hayata rağmen değişik ekol ve üslûplarla ilerlemesini devam ettirmiştir. Tezhip Sanatı içerisinde bir döneme ismini veren ve halen günümüzde bu özelliklerini koruyan Karahisârî ve Karamemi’nin Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde kayıtlı Y.Y. 999’ nolu XVI. yüzyıla ait olan Mushaf tezimize konu olmuştur. Bu tezde tezhip öğeleri üslûp, desen, motif açısından ele alınıp Mushaf’taki tezyîni yansımaların görüldüğü başka eserler araştırılmış ve karşılaştırmalar yapılmıştır. Mushaf’ın yapısal özellikleri olabildiğince en ince ayrıntılarına kadar incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca inceleme yapılan Mushaf’ın özellikleri, sayfa düzenlenmesi, tezhip desenlerin çizimleri, hangi motif gruplarının kullanıldığı tespit edilerek kullanılan motiflerinin incelenmesi yapılmıştır. Çalışmanın amacı ve araştırılmasında izlenen yöntemle başlanan araştırma konusuna, Kanûnî Sultan Süleyman Dönemi tezhip sanatı başlığı altında; dönemdeki üslup farklılıkları ve o dönemin sanatçıları konusuna değinilmiştir. Mushaflar hakkında genel bilgiler verilerek araştırma konusu olan TSMK ’deki Y.Y. 999 numaralı Mushaf’ın tezyinî yönünden incelenmesi yapılmış, eserin tezhipleri fotoğraflar ve desen çizimleri ile ele alınmıştır.

Among Turkish ‘book arts’, the hand-written Mushaf–ı Şerifs with their exceptionally prominent ornamentation, take the most important place. Mushafs were written not only by a beautiful scripture, but also were very richly illuminated. Therefore, mushafs are also the works through which we can follow their properties as well as their style differences historically. The art of illumination stretching from the Uigur Turks to present, has developed, in each period, different schools and styles in line with changing state organisations and social life conditions. The Mushaf in the Topkapı Palace Museum Library (with the register number Y.Y. 999) from the XVIth century belonging to Karahisari and Karamemi, who have given their names to an entire period in the art of illumiation is the subject of our thesis. In this thesis, the elements of illumination used in the mentioned Mushaf are analysed according to their styles, designs and motives. Other works with the ornamentive reflections and impressions from the present Mushaf are also searched and comperatively examined. The structural characteristics of the Mushaf were noted and analysed in detail including the page formats and their arrangements, drawings of illuminative designs as well as all the motifs and motif groups. The work starts by describing the aim and the methods used in the analysis of the art of illumination in the period. Scrutinization concerning the style differences as well as artists of the period have been examined with a general information on mushafs and their illuminations. The Mushaf with registration number YY 999 has been further analysed in terms of its illuminations and ornamentations using both, the photographs and design drawings.