Organlar Dile Gelince: İbrani ve Türk Edebiyatlarında Organların Münazarası ve Receb Vahyî’nin Münâzara-i A‘zâ-yı Beşer’i

Abstract

Dünya edebiyatında organların kişileştirilerek birbirleriyle tartıştırıldığı pek çok metin bulunmaktadır. Bunların içerisinde organların birbirlerine karşı mutlak üstünlük iddiasında bulunmalarını işleyen, üçü İbranice, biri Türkçe olmak üzere toplam dört eser mevcuttur. Birincisi M.S. IX-XI. yüzyıllar arasında yazılmış olan Midraş Tehillim’de anlatılan bir hikâyede geçmektedir. Diğer iki İbranice örnek İspanya’da, XII. yüzyılda Abraham İbn Ezra (ö. 1164) ve XV. yüzyılda Yom Tov Soriano tarafından yazıldı. Dördüncüsü ise bir Osmanlı askeri olan Receb Vahyî (ö. 1923) tarafından Münâzara-i A‘zâ-yı Beşer adıyla, önce Tercümân-ı Hakîkat ve Servet-i Fünûn’un ortaklaşa çıkardığı özel bir sayıda (1895/6), ardından Cerîde-i Sûfiyye’de yayımlandı (1914). Bu makalede öncelikle, organların kişileştirilmesi fikrinin kaynağı olması muhtemel fabllar incelendi. Daha sonra münazaralar tanıtılıp şekil ve muhteva açısından birbirleriyle mukayese edildi. Bu mukayesenin ardından, içlerinden şimdiye kadar yayımlanmamış olan Receb Vahyî’nin münazarası neşredildi. Yapılan incelemeler neticesinde, edebî eserlerin telif sebeplerinin özgünlüğe ulaşmada önemli bir unsur olduğu anlaşıldı. Aynı temayı işleyen eserler içerisinde farklı gayelerle yazılmış eserlerin orijinalliği nasıl yakalayabildiği, bunun yanı sıra aynı gayelerle yazılmış eserlerin farklı dil, din ve kültür havzalarında telif edilmiş olmalarına rağmen birbirlerine nasıl benzeyebildiği bu dört metin üzerinden açıklandı.

There are many texts in the world literature in which the organs are personified and discussed with each other. Four works, three in Hebrew and one in Turkish, were identified entrated the supremacy battle of organs to each other. The first of these passes in Midrash Tehillim (IX-XIth century CE). The second and third ones belong to Abraham Ibn Ezra and Yom Tov Soriano who both lived in Spain in the XIIth and XVth centuries CE, respectively. The last one is Münâzara-i A‘zâ-yı Beşer (The Debate of Human Organs) published firstly in a special issue of Tercümân-ı Hakîkat and Servet-i Fünûn journals in 1895/6 and then in Cerîde-i Sûfiyye in 1914 by an Ottoman soldier, Receb Vahyî. In this article, the fables, which is the probable source of the idea of personification of organs, has been examined. Then the debates have been introduced and compared with each other in terms of form and content. Finally, Vahyî’s work has been published. As a result of analysing, it has been seen that the aim of writing were an important element in achieving the originality. It has been explained that how achieve originality the same theme works due to their different writing aims as well as how resemble the works each other because of their same writing purpose even if they were written in different linguistic, religious and cultural geographies.