Me‘âric Sûresinin Belâgat İlmi Açısından Tahlili

Abstract

Mukteza-yı hale uygun, yani yerinde ve miktarınca etkili söz söyleme sanatı olarak özetlenebilecek olan belâgat ve bu ilme dair sanatlar Arap dilinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Belâgat sanatlarının en seçkin örneklerini, lafızlarındaki ahenk, sadelik, insicam ve muhataplarını etkilemedeki gücü yönüyle eşsiz bir kelam olan Kur’an-ı Kerim’de bolca görmek mümkündür. Bu konu ile ilgili sûrelerin belâgat yönünü inceleyen akademik çalışmalar bulunmakla birlikte Me‘âric sûresini ele alan müstakil bir çalışmaya rastlanılamamış olması hasebiyle bu çalışmada, alanda yapılacak araştırmalara katkı sunması amacıyla Me‘âric sûresi belâgat özellikleri yönüyle tahlil edilmeye çalışılmıştır. Makale, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde belâgat kavramı ve belâgat ilmine dair ilgili kavramlar hakkında özet bilgiler ile Me‘âric sûresi hakkında genel bilgiler sunulacaktır. Birinci bölümde sûrede geçen bedî‘ ilmi belâgat sanatları, ikinci bölümde beyan ilmi belâgat sanatlarının tespit ve tahlili yapılmıştır. Üçüncü bölümde ise sûrede geçen me‘âni ilmi edebî sanatları ele alınmıştır. Çalışmada sûrenin tümüyle tercüme veya tefsiri yapılmamış, ayetlerin edebî sanatlar açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşma noktasında belâgat ve tefsir ilmi kaynaklarına müracaat edilerek lügâtlardan istifade edilmiştir. Araştırmaya konu olan Me‘âric sûresinde mana yönüyle her biri ifadeye zenginlik katan edebî sanatlardan yoğun bir şekilde istifade edildiği görülmüştür. Mekkî sûrelerin genelinde verilmek istenen tevhit, risâlet ve ahiret inancı gibi temel konuların muhataplara etkileyici bir üslupla izahı noktasından hareket edildiği düşünülmektedir. Me‘âric sûresinin ayetlerinin edebi sanatlar yönüyle tahlil edilmesi neticesinde sûrede kullanım yoğunluğu sırasına göre seci‘, cinâs, muvâzene, tıbâk, mukâbele, teşbih, kinâye, istifham ve itnâb sanatlarının öne çıktığı tespit edilmiştir. Belâgat ilminin temelini oluşturan Me‘ânî-Beyân-Bedî‘ üçlü taksimi zaviyesinden değerlendirildiğinde bedî‘ ilmi sanatlarının diğer sanatlara kıyasla hem çeşitlilik hem de örnek çokluğu bakımından daha fazla yer aldığı görülmektedir.

Rhetoric, which can be summarized as the art of speaking in an appropriate and eloquent manner, and the arts related to this science hold a very important place in the Arabic language. It is possible to see the most distinguished examples of the arts of rhetoric in the Holy Quran, which is a unique scripture in terms of the harmony, simplicity, coherence of its wording, and its power to influence its recipients. Although there are academic studies examining the rhetorical aspects of the surahs on this subject, no independent study addressing the Surah Me’arij has been found. This study analyzes the Surah Me’arij in terms of its rhetorical features in order to contribute to the research in the field. This article consists of an introduction and three sections. The introduction section presents brief information about the concept of rhetoric, related concepts in the science of rhetoric, and general information about the Surah Me’arij. In the first section, the Bedi’ scientific rhetorical arts mentioned in the surah, in the second section, the scientific rhetorical arts of declaration are identified and analyzed. The third section discusses the semantic sciences and literary arts mentioned in the surah. The study aim to examine the verses in terms of literary arts, without translating or interpreting the entire surah. In order to achieve this goal, dictionaries, sources of rhetoric, and tafsir science were consulted. It was observed that in the Surah Me’arij, which is the subject of this study, literary arts, each of which enriches the expression in terms of meaning, are extensively used. It is thought that the main topics that are intended to be given in the Meccan surahs, such as monotheism, prophethood, and belief in the afterlife, are explained to the recipients in an impressive style. As a result of the analysis of the verses of Me’arij Surah in terms of literary arts, it has been determined that the arts of seci’, pun, muvazene, tibaq (contrast), mukabele, simile, allusion, istifham (rhetorical question), and itnâb come to the fore in the order of frequency of use in the surah. When evaluated from the perspective of the Me’ani-Beyân-Bedî’ triple division, which forms the foundation of the science of rhetoric, it is seen that the bedi’ scientific arts are more prevalent than other arts in terms of both diversity and number of examples.