Hayrânî (Âmil Çelebioğlu)’nin Hafiflemeleri

Abstract

Klasik Türk edebiyatı alanının yakın dönem tanınmış araştırmacılarından Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu aynı zamanda Hayrânî mahlasıyla şiirler yazan bir şairdir. “Yıldızlar ve Çiçekler” başlığıyla bir araya toplanarak temize çekilmiş bir şiir defterinde toplam 284 parça manzumesi bulunmaktadır. Şiirlerin sonuna koyduğu tarihlerden anlaşıldığına göre Hayrânî, ilk şiirini 1952, son şiirini 1987 yılında yazmıştır. Hac vazifesini ifa ederken 2 Temmuz 1990’da Mekke’de Tünel Faciası olarak bilinen el-Muaysem Tüneli’nde meydana gelen kazada Hakk’ın rahmetine kavuşmuş olan Hayrânî’nin şiirleri arasında 15 “Hafifleme” başlıklı sosyal tenkit içerikli şiiri vardır. Bazı şiirlerini sağlığında çeşitli dergilerde yayımlayan Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu maalesef şiirleriyle pek tanınmamaktadır. O daha çok Türk edebiyatı tarihi ve metin şerhi üzerine yaptığı araştırmalarıyla tanınmıştır. Bilhassa Sultan II. Murat devri mesnevileri üzerine yaptığı doçentlik çalışması alanın baş yapıtlarındandır. Bu makalede onun “Hafifleme” başlığıyla yazmış olduğu şiirleri incelenmiş, yaklaşık 1950-1990 yılları arası 40 yıllık bir zaman diliminin sosyal hayatına ışık tutacak bilgiler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bir edebiyat tarihçisi olan Âmil Çelebioğlu’nun sosyal hayata dair fikirlerinin yer aldığı şiirlerde bilhassa toplumsal dejenerasyonu yıl yıl izlemek mümkündür. Bu tür şiirlerinden onun ülkesinde ve dünyada olup bitenleri, insanların değişimlerini ciddî bir şekilde gözlemlediği ve bunlara kayıtsız kalmadığı anlaşılmaktadır. Bu şiirlerine neden “Hafifleme” başlığını verdiği ile ilgili elde bir kayıt olmamakla beraber onun olumsuzlukları dile getirip anlatmakla topluma karşı sorumluluklarını yerine getirdiğini ve böylece rahatladığını düşünebiliriz. Ayrıca “Hafifleme” şiirleriyle Hayrânî, toplumdaki sıkıntıların farkında olduğunu göstermiştir. Klasik Türk edebiyatı alanında bilimsel çalışmalarıyla ve yetiştirdiği yetkin araştırmacılarla tanınan Âmil Çelebioğlu’nun Hayrânî mahlasıyla yazdığı şiirleri erbabınca pek bilinmemektedir. Hazırlanan bu yazı, onun şairlik yanını tanıtırken yakında yayımlanacak olan şiir kitabını da müjdelemektedir.

Abstract: Prof. Dr. Amil Çelebioğlu, a well-known researcher in the field of classical Turkish literature, was also a poet who wrote poems under the pseudonym Hayrani. There were 284 pieces of verse in a poetry notebook, which was collected together under the title of “Stars and Flowers”. According to the dates he placed at the end of the poems, it is understood that Hayrani wrote his first poem in 1952 and his last poem in 1987. While performing the pilgrimage duty, on July 2, 1990, during the incident known as the Mekke Tunnel Disaster in the el-Muaysem Tunnel, Hayrani, may he rest in peace, met his demise. Among Hayrani’s poems, there are 15 poems titled “Lightening”, which contain social criticism. Unfortunately, Prof. Dr. Amil Çelebioğlu is not widely recognized for his poetry, despite having published some of his poems in various journals during his lifetime. He is more widely recognized for his research on Turkish literary history and textual commentary. His associate professorship thesis, particularly on the mesnevis of the era of Sultan Murat II, is considered one of the major works in the field. In this article, his poems written under the title “Lightening” have been examined, and efforts have been made to identify information that sheds light on the social life of a period spanning approximately 40 years from 1950 to 1990. The poems of Amil Çelebioğlu, a literary historian, particularly contain ideas about social life, and it is possible to trace social degeneration year by year in these poems. It is understood from such poems that he seriously observed what was going on in his country and in the world, the changes in people and was not indifferent to them. Although there is no record of why he titled these poems “Lightening”, we can think that he fulfilled his responsibilities towards the society by expressing and narrating the negativities and thus relaxed. Hayrani also showed that he was aware of the problems in the society with his poems “Lightening”. Amil Çelebioğlu, who is known for his scientific studies in the field of classical Turkish literature and the competent researchers he has trained, is not known by the connoisseurs of his poems written with the pseudonym Hayrani. This article introduces his poetry and heralds his forthcoming book of poems.