XVI. yüzyıl tezkirelerinde tartışma hiciv, mizah ve tenkit kavramlarından hareketle polemikler

Abstract

Bu çalışma, Klâsik Türk edebiyatındaki polemikleri XVI. yüzyıl tezkireleri bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Giriş kısmında polemik kavramı tanımlanmış, ardından Klâsik Türk edebiyatında polemikle ilişkili olabilecek diğer kavramlar belirlenmiştir. Birinci bölümde, polemikle doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili olan tartışma, hiciv, mizah ve tenkit (eleştiri) kavramları, bu kavramların alt başlıklarıyla birlikte tanıtılmıştır. İkinci bölümde ise tartışma ve bu kavramla ilgili kelimelerin, XVI. yüzyıl tezkirelerinde nasıl kullanıldığı ortaya koyulmuştur. Tezkirelerin bağlamlarından yola çıkılarak, bu kelimelerin tanımları yeniden yapılmış ve bazı kelimelerin, kavramlaşma eğilimi gösterdiği tespit edilmiştir. Bu bölümün sonunda, polemik içeren hadiseler ile polemik üslubuyla söylenmiş karşılıklı şiirlere yer verilmiştir. Son bölümde; hiciv, mizah ve eleştiri kavramları yine XVI. yüzyıl tezkireleri üzerinden tanımlanmış ve burada da kavramlaşma eğilimi gösteren bazı kelimelerin olduğu görülmüştür. Bölüm sonunda, yine bu kavramlarla ilgili polemik içeren hadiseler ile polemik üslubuyla söylenmiş karşılıklı şiirlere yer verilmiştir. Sonuç olarak bu çalışma, literatürdeki genel kanının aksine polemik kavramının Klâsik Türk edebiyatıyla da ilişkilendirilebileceğini ortaya koymaktadır. Bu çalışmayla birlikte, XVI. yüzyıl tezkirelerindeki umuma intikal etmiş olaylar incelenmiş ve bu sayede dönemin sosyal hayatına ışık tutulmuştur. Polemik üslubuyla söylenmiş şiirler ortaya konmuş ve bu şiirler polemik bağlamında analiz edilmiştir. Tüm bunlara ek olarak, Klâsik Türk edebiyatının edebî eleştirisine katkı sağlayacak bazı yeni veriler de elde edilmiştir.

This study aims to analyse the polemics in Classical Turkish literature in the context of 16th century biographical collections (tazkirahs). In the introduction, the concept of polemics is defined, and then other concepts that may be related to polemics in Classical Turkish literature are identified. In the first chapter, the concepts of debate (tartışma), satire (hiciv), humour (mizah), and criticism (tenkit), which are directly or indirectly related to polemics, are introduced along with their subcategories. In the second chapter, how the concept of debate and its related terms are used in the 16th century biographical collections (tazkirahs) is revealed. Based on the contexts of the biographical collections (tazkirahs), the definitions of these terms have been revised, and it has been determined that some of these terms tend to become conceptualized. At the end of this chapter, incidents containing polemics and poems for debate expressed in a polemical style are included. In the final chapter, the concepts of satire, humor, and criticism are once again defined through 16th century biographical collections, where it is observed that some terms also show a tendency towards conceptualization. At the end of this chapter, incidents containing polemics and poems for debate expressed in a polemical style are included once again. In conclusion, this study demonstrates that, contrary to the general belief in the literature, the concept of polemics can also be associated with Classical Turkish literature. Through this study, public incidents mentioned in the 16th century biographical collections (tazkirahs) have been analysed, shedding light on the social life of the period. Poems expressed in a polemical style have been presented and analysed in the context of polemics. In addition, new data that may contribute to the literary criticism of Classical Turkish literature have been obtained.