1979-1989 Sovyet-Afgan Savaşının Dönemin Türk Şiirindeki Yansımaları

Abstract

Bireysel ve toplumsal hafızada derin ve kalıcı izler bırakan savaşlar sırasında meydana gelen sosyo-ekonomik, siyasal ve kültürel değişimler edebiyatı da etkiler. Bu bakımdan edebi eserler toplumların var olma süreçlerinde meydana gelen olgu ve olayların yansımalarını gösteren kaynaklardandır. 1979 yılında Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgali ile başlayan ve yaklaşık dokuz yıl süren Afganistan Savaşı, Türk yazar ve şairler arasında da yankı bularak edebi eserlere yansımıştır. Savaş sırasında yaşanan korku, travma, acı ve kahramanlıklar şairler tarafından işlenerek dönemin edebiyatında yerini almıştır. Bu çalışmada Sovyet güçlerinin Afganistan’da gerçekleştirdiği zulmün çocuk dünyasındaki izdüşümü, Türk edebiyatının önde gelen dergilerinden olan Mavera dergisine yansıyan şiir örnekleri üzerinden incelenmiştir. Güncel siyasi meseleler ışığında kaleme alınan şiirlerin bir kısmında dramatik savaş sahneleri içerisinde acı çeken “çocuk” tasviri yapılırken diğer kısmında kendisine yüklenen derin mana, mesaj ve sorumluluk ile birlikte yüceltilen bir “çocuk” motifi yer almıştır. Bu şiirlerde mesaj ve söylemin sanatsal kaygının önüne geçtiği görülmüştür.The socio-economic, political, and cultural transformations that occur during wars, leaving profound and lasting imprints on individual and collective memory, also influence literature. In this regard, literary works serve as reflections of the events and phenomena that occur in societies deep in their existence processes. The Afghanistan War, which began with the Soviet invasion in 1979 and lasted for nearly nine years, resonated among Turkish writers and poets, finding expression in literary works. Themes of fear, trauma, pain, and heroism experienced during the war were processed by poets and became part of the literature of the time. This study examines the projection of the atrocities committed by Soviet forces in Afghanistan onto the world of children, as reflected in examples of poetry published in Mavera, one of the leading Turkish literary magazines. While some of these poems depict children suffering in dramatic war scenes, others present a “child” figure elevated with deep meaning, messages, and responsibilities. In these poems, it is evident that the message and discourse take precedence over artistic concerns.