Rüstem Paşa Camii çinilerinde dört çiçek üslubu (Lale, karanfil, gül, sümbül)

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın amacı Rüstem Paşa Camii çinilerinde yarı stilize çiçek motiflerinin incelenmesidir. Yapılan incelemede motiflerin analizi dört çiçek motifiyle sınırlandırılmıştır. Bu bağlamda çalışmada lale, karanfil, gül ve sümbül çiçeği motifleri değerlendirilmiştir. Osmanlı sanatının en önemli örneklerinden birisi olan çini sanatı Osmanlı öncesinde ortaya çıkmış olsa da 16. Yüzyılda zirveye çıkmıştır. Rüstem Paşa camisi de çini sanatının en güzel örneklerinden birisi olarak öne çıkmaktadır. Çini süslemeleri açısından oldukça zengin süslemeler içeren Rüstem Paşa camisi dışarıdan sade bir görüntüye sahiptir. Banisi Rüstem Paşa olan caminin mimarı ise Mimar Sinan'dır. Rüstem Paşa camisinin çini sanatı özellikler son cemaat bölümünden başlayarak içeriye doğru büyük bir zenginlik içermektedir. Camideki lale, karanfil, gül ve sümbül motifleri birlikte incelendiğinde camide en çok bulunan çiçek motifinin lale motifi olduğu belirlenmiştir. Lale motifi caminin birçok bölümünde yer almaktadır. Özellikle camiyi bir bütün olarak çevreleyen bordürlerde öne çıkan lale motifi pano bölümlerinde de ayrı ayrı kompozisyonlar içinde bulunur. Karanfil, gül ve sümbül motifleri ise lale motifine nazaran daha azdır. Bordürlerin önemli bir bölümünde yer almayan bu motifler genellikle balkon altı bölümlerde öne çıkmaktadır. Çiçek motifleri incelemesinde öne çıkan iki pano ise sol cephe panodaki -bahar ya da cennet tablosu olarak da bilinen pano- çini karoları ve minberdeki panosudur. Bu panolarda birçok farklı çiçek motifi birlikte yer almaktadır. Caminin başka bölümlerinde görülmeyen bu zengin içerik çini sanatı açısından önemli örneklerindendir. Bu bağlamda vurgulanması gereken bir diğer bölümü ise fil payeler iv oluşturmaktadır. Fil payelerin hem köşegenlerindeki karolarda hem de üst bölümlerinde farklı motiflerin yer aldığı belirlenmiştir. Cami tek bir yerde görülen çiçek motifi örnekleri de bu payelere işlenmiştir. Cami de en çok kullanılan motifin lale olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak caminin çeşitli bölgelerinden elde edilen verilere göre toplam 14.295 lale, 3004 karanfil, 33 gül ve 2603 sümbül motifi belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Rüstem Paşa Camii, Çini Sanatı, Lale Motifi, Karanfil Motifi, Gül Motifi, Sümbül Motifi.ABSTRACT The aim of this research is to examine semi-stylized flower motifs on the tiles of the Rüstem Paşa Mosque. In the study, the analysis of the motifs was limited to four flower motifs. In this context, tulip, carnation, rose and hyacinth flower motifs were evaluated in the study. Although tile art, which is one of the most important examples of Ottoman art, emerged before the Ottoman Empire, it reached its peak in the 16th century. The Rüstem Paşa Mosque also stands out as one of the most beautiful examples of tile art. The Rüstem Paşa Mosque, which contains very rich ornaments in terms of tile decorations, has a plain appearance from the outside. The architect of the mosque, whose benefactor was Rüstem Paşa, was Mimar Sinan. The tile art of the Rüstem Paşa Mosque includes great richness, especially starting from the narthex section and moving towards the inside. When the tulip, carnation, rose and hyacinth motifs in the mosque were examined together, it was determined that the tulip motif was the most common flower motif in the mosque. The tulip motif is located in many parts of the mosque. The tulip motif, which is especially prominent on the borders surrounding the mosque as a whole, is also drawn in separate compositions in the panel sections. Carnation, rose and hyacinth motifs are in a very small section compared to the tulip motif. These motifs, which are not included in a significant section of the borders, are generally prominent in the sections under the balcony. The two panels that stand out in the examination of flower motifs are the tile tiles on the left facade panel - also known as the spring or heaven painting - and the panel on the pulpit. Many different flower motifs are present in these panels together. This rich content, which is not seen in other sections of the mosque, is one of the important examples in terms of tile art. In this context, another section that should be emphasized is the elephant piers. vi It has been determined that different motifs are present both on the tiles on the diagonals and on the upper sections of the elephant piers. Examples of flower motifs seen in a single place in the mosque are also processed on these piers. It was determined that the most used motif in the mosque was the tulip. As a result, according to the data obtained from various parts of the mosque, a total of 14,295 tulip, 3004 carnation, 33 rose and 2603 hyacinth motifs were determined. Keywords: Rüstem Paşa Mosque, Tile Art, Tulip Motif, Carnation Motif, Rose Motif, Hyacinth Motif.