Osmanlı’da Savaş ve Diploması Ödülü Olarak “Çelenk”

Abstract

Türkçe bir kelime olan çelenk bu araştırmada yaygın kullanımının dışındaki anlamı ile ele alınmıştır. Osmanlı Devleti’nde yaklaşık iki asır boyunca bir ödüllendirme aracı olarak kullanılan bu objenin ne olduğu, nerden imal edildiği, şekli ve kimlere niçin verildiği üzerinde durulmuştur. Batıda gelişen madalyanın muhtemelen Şark’taki (İslam coğrafyasındaki) karşılığı olan çelenk aynı zamanda maddi bir ödül olarak, özellikle askerlere, kumandanlara ve Osmanlı Devleti’ne hizmette bulunmuş bazı yabancılara verilmiştir. Gümüş, altın ve değişik mücevherlerden, çeşitli formlarda üretilen çelenk, kullanımı 18. yüzyıl boyunca zirveye çıkmış, 19. yüzyılın ilk çeyreğinde de son bulmuştur. Bu çalışma, Osmanlı arşiv belgeleri ve diğer birinci elden Osmanlı kaynaklarına istinaden, Osmanlı Devleti’ne has bir askerî ve diplomasi ödülü olan çelengin tarihine ışık tutmaktadır.

“Chelengk”, which is a Turkish word, is used differently in this study than its common meaning. This study examines this object, which was used as an award for almost two centuries, by looking at the questions of what it is, how it is produced, how it looks like, and why and to whom it was given. Chelengk, which could be perceived as the eastern counterpart of the western medal, was awarded as a material gift particularly to soldiers, commanders, and some foreigners who had served for the Ottoman Empire. The use of Chelengk, which was produced from gold and various jewelry in several forms, had its peak in the 18th century and was ended in the first quarter of the 19th century. This study sheds light on the history of çelenk, as a particular Ottoman (or Eastern) military and diplomacy award, by drawing on Ottoman archive documents and some other primary Ottoman sources Keywords: Çelenk (chelengk