Eyüpsultan ilçesindeki çeşme kitabelerinin hat sanatı açısından değerlendirilmesi

Abstract

Su ile hükm olmuş İstanbul şehri fetihten sonra gerek sur içi gerek sur dışı bölgelerde bir asır boyunca büyük bir şantiye alanına dönmüş ve şehir yeniden imar edilerek Osmanlı-İslam hüviyetine kavuşturulmuştur. Eyüpsultan bölgesi ise İstanbul'un en eski sur dışı yerleşkesi olması hasebiyle önemli bir dini, kültürel ve sosyal merkez olagelmiştir. Cami, mescid, tekke, medrese, mektep, namazgâh, kütüphane, imaret, hamam, türbe ve mezarlıkların yanı sıra bölgenin her köşesine inşa edilen çeşme ve sebiller bölgeye büyük bir canlılık katarak yeni bir yaşam merkezi oluşturmuştur. Bu yapılardan çeşmelerin en gözde bölümlerine yerleştirilen kitâbeler çeşme ve dönem hakkında tarihi bilgiler sunmasının yanı sıra hat sanatının zaman içindeki değişim ve dönüşüm sürecine şahitlik etmesi açısından da son derece önemli bir unsurdur. Bu noktadan hareketle Eyüpsultan ilçesinde yer alan ve günümüze Arap harfli kitâbeleriyle ulaşmış bütün çeşmeleri kronolojik sırayla ele alan çalışmada XVI ve XX. yüzyıllar arasındaki Osmanlı dönemi hat sanatı gelişimi incelenmeye çalışılacaktır. Ağırlıklı olarak sülüs ve ta'lik hattı kullanılan çeşme kitâbelerinin incelenmesi hat sanatının dönemsel olarak nasıl ve hangi kaygılarla tatbik edildiğinin somut bir örneği olması hasebiyle oldukça mühimdir. Anahtar Kelimeler: Eyüp Sultan, Hat Sanatı, Çeşme, Kitâbe, Teşkil.Istanbul, which was ruled by water, turned into a large construction site for a century both inside and outside the city walls after the conquest. The city was reconstructed and given its Ottoman-Islamic identity. The Eyüpsultan region has been an important religious, cultural and social center due to being the oldest settlement outside the city walls of Istanbul. In addition to mosques, masjids, lodges, madrasahs, schools, prayer rooms, libraries, soup kitchens, baths, tombs and cemeteries, fountains and fountains built in every corner of the region have added great vitality to the region and created a new life center. The inscriptions placed in the most popular sections of the fountains of these structures are an extremely important element in terms of providing historical information about the fountain and the period, as well as witnessing the process of change and transformation in calligraphy over time. Starting from this point, the study, which examines all the fountains located in the Eyüpsultan district and which have survived to the present day with their Arabic script inscriptions, in chronological order, will attempt to examine the development of calligraphy in the Ottoman period between the 16th and 20th centuries. The examination of the fountain inscriptions, which mainly use the sülüs and ta'liq scripts, is quite important as it is a concrete example of how and with what concerns the art of calligraphy was applied periodically. Keywords: Eyüp Sultan, Calligraphy, Fountain, Inscription, Vowel Point.