المعأعيه فى سدن ابن ماجه (دراسة نحوية)

Abstract

ماجة دراسة نحویة. وتشتمل على مقدمة وأربعة فصول وخاتمة. بدأت الدراسة بالفصل الأول وھو الفصل التمھیدي، وتحدثت حول ترجمة الإمام ابن ماجھ وسننھ، ومسألة الاستشھاد بالحدیث الشریف وبیان آراء المؤیدین للاستشھاد بھ والرافضین، والذین أخذوا موقفا وسطا مع ذكر الأدلة التي استندوا إلیھا، ورجحت رأي الاستشھاد بالحدیث الشریف. یلي ھذا التمھید مباشرة الفصل الثاني بعنوان المفعول بھ، تحدثت عن تعریفھ، وصور المفعول بھ، ورتبة المفعول بھ، والمفعول بین الذكر والحذف. وجاء الفصل الثالث عن المفعول فیھ، تحدثت عن تعریفھ، وحذف عاملھ، والظرف المبھم والظرف المختص، والظرف المتصرف وغیر المتصرف، وما ینوب عن الظرف. والفصل الرابع دار حول باقیة المفاعیل وھي المفعول المطلق، تحدثت عن أحوال المفعول المطلق، وما ناب عن المصدر في الأحادیث، وحذف عاملھ. والمفعول لھ، وختم فیھ بالمفعول معھ. وسبب اختیاري لھذا الموضوع ھو ضرورة إبراز القیمة العلمیة للدراسات النحویة ومحاولة الكشف عن مدى حاجة الحدیث الشریف لمزید من الدراسات النحویة واللغویة. وعلى الرغم من سھولة التطبیق في الحدیث الشریف لعدم وجود الشواذ اللغویة إلا أن البحث لم یخل من المشكلات وتكمن في الآتي: اختلاف آراء العلماء حول العوامل التي أدت إلى نصب المفعول بھ وقلة المستشھدین من القدامى بالحدیث الشریف أدت إلى صعوبة الاستشھاد بألفاظھ. وأخیرا ختمت البحث بأھم نتائج توصل إلیھا منھا: أنَّ سنن ابن ماجھ، لھ أثر في الدراسات النحویة وذلك من خلال ما نقل من ظواھر نحویة، وتناول النحاة العرب الكثیر من الشواھد في القرآن الكریم، والشعر العربي، ولكن قللوا من الاستشھاد بالحدیث النبوي الشریف. وإن المفاعیل التي وردت في سنن ابن ماجھ یمكن إجمالھا في: المفعول بھ، ومفعول فیھ، ومفعول المطلق ومفعول لھ، ومفعول معھ.Bu çalışma, İmam İbn Mace'nin Sünen'inde geçen ve beş mef’ul’u içeren hadisleri dilbilimsel bir çalışma olarak listelemektedir. Çalışma giriş, dört bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümü giriş kısmı ile başlamakta olup İbn Mâce'nin hayatı ve Sünen’in’den bahseder. Aynı zamanda hadis-i şerifleri delil getirme ve bunu kabul edenler ile reddedenlerin görüşlerini içermektedir. Bu konuda orta bir yol tutan ve dayandıkları delilleri belirtenlerin görüşlerini de ele almıştır ve sonuç olarak çalışmada hadis-i şerifleri delil olarak getirme kabul edilip tercih edilmiştir. Giriş kısmının akabinde ikinci bölüm olan "Mef'ul Bih" başlıklı bölüme geçiliyor. Bu bölümde, mef'ul bih’in tanımı, çeşitli mef'ul bih örnekleri, mef'ul bih’in sıralaması ve meful’ün zikredilme ve hazfedilme durumları ele alınmıştır. Üçüncü bölüm ise "Mef'ul Fih" hakkında ve burada, mef'ul fih’in tanımı, âmil’inin düşürülmesi, belirli ve belirsiz zarf türleri, mutesarrif ve gayr-ı mutesarrif zarflar, ve zarfın yerine geçen unsurlar gibi konular ele alınmıştır. Dördüncü bölüm ise geriye kalan meful’ler ile ilgili olan bölümdür ve burada mef’ul mutlak, mef’ul mutlak’ın halleri, hadislerde masdar’ın yerine geçen kullanımlar ve âmil’inin düşürülmesi gibi konular ele alınmış olup mef’ul leh ile devam edilmiş ve mef’ul me’a ile sonlandırılmıştır. Bu konuyu seçmemin sebebi, dilbilimsel çalışmaların bilimsel değerini vurgulamak ve dilbilimsel çalışmalarda hadis-i şeriflere olan ihtiyacı ortaya koymaya çalışmaktır. Dilbilgisel istisnalar olmaması nedeniyle hadis-i şeriflerde bu konunun uygulaması kolay olmasına rağmen, araştırma sırasında alimlerin meful bih’i nasb eden âmiller konusundaki farklı görüşleri ve geçmiş alimlerin hadis-i şeriflerden yaptıkları alıntıların azlığı nedeniyle hadislerden lafız ile delil getirme konusunda zorluklarla karşı karşıya kalınmıştır. Son olarak, araştırmayı aşağıdaki önemli sonuçlarla tamamladım: İbn Mâce'nin Sünen'inin, dilbilimsel çalışmalara etkisi olduğu, aktarılan dilbilimsel özellikler yoluyla görülmektedir. Arap dilbilimcilerinin Kur'an-ı Kerim ve Arap şiiri üzerinden birçok örnek ele aldığı ancak Peygamberimizin(s.a.v) hadisine atıfta bulunmada yetersiz kaldığı da gözlemlenmiştir. İbn Mâce'nin Sünen'inde yer alan meful’leri ise şu şekilde sıralayabiliriz: Mef’ul Bih, Mef’ul Fih, Mef’ul Mutlak, Mef’ul Leh ve Mef’ul Me’ah.This study is a grammatical study that compiles the narrations in Sunan Imam Ibn Majah that contain the five maf’uls and consists of an introduction, four chapters, and a conclusion. This study began with the first chapter, which is introduction, discussing the biography of Imam Ibn Majah and his Sunan, the issue of citing this noble hadith and explaining the opinions of those who support it and reject it, and those who took a middle position with mentioning the evidence they relied on. And I favored the opinion of citing the noble hadith. The second chapter discussed The Maf'ul Bih, its definition, forms, order and grammatical differences between the mentioned and the removed Maf’ul Bihs. The third chapter focused on The Maf'ul Fih, its definition, omission of its agent, ambiguous and specific adverbials, active and passive adverbials, and what serves as a substitute for an adverb. The fourth chapter revolved around the remaining Maf'uls, which are Maf'ul Mutlaq which I discussed its conditions, states, substitutes, and deletion of its imperative. And then Maf'ul Lahu, and lastly Maf'ul Ma’ah. My reason for choosing this topic is the necessity to highlight the scholarly value of grammatical studies and to reveal that the honorable Hadith requires further grammatical and linguistic studies. Despite the ease of applying the rules of grammar to the honorable Hadith due to the absence of linguistic anomalies, the research was not devoid of challenges. This includes: the divergence of scholars' opinions on the factors that led the maf’ul bih to be nasb and lack of references from the ancients to the honorable Hadith, making it difficult to cite. Finally, this research concluded that Ibn Majah's Sunan have an impact on grammatical studies through the grammatical phenomena he conveyed, and Arabic grammarians addressed numerous examples in the Qur'an and Arabic poetry but reduced from the Hadith. Therefore, It can be summarised that Al Maf’ul mentioned in Ibn Majah’s Sunan is as follows: Maf'ul Bih, Maf'ul Fih, Maf'ul Mutlaq, Mef'ul Lahu and Maf'ul Ma’ah.