III. Murad Albümü'nden seçilmiş varakların tezyînatının incelenmesi

Abstract

Osmanlı kitap sanatlarıyla ilgili yapılan araştırmalar arasında murakka' (albüm) yapımcılığı henüz yeterince incelenmemiş bir konudur. Murakka'lar, genellikle hat, tezhip, katı', minyatür ve fırça resimleri örneklerinin toplandığı koleksiyonlar olup, el yazması eserlerden farklı bir yapıya sahiptir. İlk murakka'ların Timurî Sarayı'nda yapıldığı ve bu geleneğin Türkmen ve Safevî Sarayları'nda geliştirildiği bilinmektedir. Osmanlı Sarayı'na Timurî, Türkmen ve Safevî albümlerinin ganimet veya elçi hediyeleri gibi yollarla girmesiyle, bu sanat kolu Osmanlı nakkaşhanesinde benimsenmiş ve özellikle 16. yüzyılda hız kazanmıştır. Bu dönemde İran'dan gelen pek çok Acem sanatçının etkisi büyüktür. Yeni albümler hazırlanırken, mevcut albümlere eklemeler yapılmış ve bazen bir iki yüzyıl sonra tekrar elden geçirilip yenileri eklenerek yeniden ciltlenmiştir. Bu Osmanlı albümü, Viyana Ulusal Kitaplığı'nda korunan ve başındaki tezhipli zahriyesinde Sultan III. Murad için Mehmed Cenderizâde tarafından hazırlandığına dair bir ithaf yazısı bulunan albümdür. III. Murad Albüm ihtişamlı görünümü ile 16. yy ait dönemlerin özelliklerini ortaya koymakla birlikte. Osmanlı Sultanı için ithaf taşıyan ilk albüm olması sebebiyle de, özel bir önem taşır. Bu tezde albümün tezyinatı seçilen varaklar üzerinden motif çeşitliliği, kompozisyonu ve desen çizimleri, renklendirilmesi tespit edilerek inceleme yapılmıştır. Çalışmanın amacı ve araştırmasında izlenen yöntemlerle başlanan araştırma konusu, III. Murad'ın şehzadeliği ve sanatçı kimliği, III. Murad'ın şahsiyeti, III. Murad dönemi sanat atölyeleri ve sanatçıları başlığı altında dönemin sanat, bezeme anlayışı. Sanatkârları konusuna değinilmiş. Murakka' yapımcılığı hakkında bilgi verilerek Osterreichische Nationalbibliothek, Codex Mixtus 313 nolu albümün seçilen varakları tezyîni yönünden incelenmesi yapılmış, eserin tezhipleri fotoğraflar ve desen çizimleri ile ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Albüm, III. Murad Dönemi, Murakka'Among the studies on Ottoman book arts, murakka (album) production is a subject that has not yet been sufficiently analyzed. Murakkas are collections of examples of calligraphy, illumination, illumination, katı', miniature and brush paintings and have a different structure from manuscripts. It is known that the first murakkas were made in the Timurid Palace and this tradition was developed in the Turkmen and Safavid Palaces. As Timurid, Turkmen and Safavid albums entered the Ottoman palace as booty or ambassadorial gifts, this branch of art was adopted by the Ottoman nakkashi and gained momentum especially in the 16th century. In this period, many Persian artists from Iran had a great influence. While new albums were being prepared, additions were made to existing albums and sometimes, after a century or two, they were revised and re-bound with new additions. This Ottoman album is preserved in the National Library of Vienna and bears a dedication by Mehmed Cenderizâde for Sultan Murad III on its illuminated frontispiece. Although the Murad III album reveals the characteristics of the 16th century with its magnificent appearance. It is also of special importance as it is the first album to bear a dedication for the Ottoman Sultan. In this thesis, the ornamentation of the album was examined by determining the variety of motifs, composition and pattern drawings, coloring and coloring on the selected varnas. The aim of the study and the methods followed in the research, the subject of the research, Murad III's princedom and artist identity, Murad III's personality, Murad III period art workshops and artists under the title of art, decoration understanding of the period. The subject of artists was touched upon. By giving information about the production of Murakka', the selected varaks of the album numbered Osterreichische Nationalbibliothek, Codex Mixtus 313 were analyzed in terms of illumination, and the illuminations of the work were discussed with photographs and pattern drawings. Key words: Album, Murad III Period, Murakka