Bir Nahiv ve Kıraat Âlimi: İbn Âcurrûm, Hayatı ve Eserleri*

Abstract

Bu makalede İbn Âcurrûm’un hayatı, hocaları, talebeleri, ilmi kişiliği, eserleri, benimsediği nahiv ekolü ve doğrudan veya dolaylı olarak hayatına yer veren ilmi çalışmalar ele alınmıştır. Asıl adı Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Dâvûd es-Sanhâcî olan İbn Âcurrûm (ö. 723/1323), Fas’ta 672 (1273-74) yılında dünyaya gelmiş bir nahiv ve kıraat âlimidir. Kaleme aldığı özlü nahiv metni el-Mukaddimetü’l-Âcurrûmiyye’siyle şöhret bulan fakat eserleri ağırlıklı olarak kıraate dair olan İbn Âcurrûm, fıkıh ve matematik gibi disiplinlerde de bilgi sahibidir. Kıraatle ilgili eserlerinde çokça iştikak, sarf ve nahve dair açıklamalar bulunmaktadır. Özellikle el-Mukaddimetü’l-Âcurrûmiyye’sinde Kûfe dil mektebine has bazı nahiv kavramlarını kullanmasından dolayı kendisinin nahiv ekolü olarak Kûfe dil mektebine mensup olduğu iddia edilmiştir. Ancak İbn Âcurrûm’un kıraate dair kaleme aldığı Ferâidü’l-me‘ânî adlı eserinde daha çok Basra dil ekolünün kavramlarını kullandığı, bu ekolün görüşlerini benimsediği ve her ne kadar Kûfe dil mektebinin kavramlarını kullanmış olsa da kendisinin büyük ölçüde Basra dil ekolünü benimsediği ortaya konmuştur.In this study, Ibn Ajurrum’s life, teachers, students, scientific personality, works, the grammar school he adopted and scientific studies about him are discussed. His real name is Abu Abd Allah Muhammad Ibn Muhammad Ibn Ajurrûm (d. 723/1323), who is Dawud es-Sanhadji, is an Arabic grammar and qiraat scholar who was born in Morocco in 672 (1273-74). Ibn Ajurrum, who gained fame with his concise syntax text Al-Muqaddimah al-Ajurrumiyyah, but whose works are mainly about qiraat, is also knowledgeable in disciplines such as fiqh and mathematics. In his works on qiraat, there are a lot of explana tions about etymology, syntax, and morphology. It has been claimed that he belonged to the Kufa school of grammar as a syntax school, especially because he used some syntax concepts specific to the Kufa school of grammar in his Al-Muqaddimah al-Ajurrumiyyah. However, it has been revealed that Ibn Ajurrum, in his work Farâid al-Ma‘ani, which he wrote about qiraat, mostly used the concepts of the Basra school of grammar, adopted the views of this school, and although he used the concepts of the Kufa language school, he largely adopted the Basra school of grammar.