Modern Türk edebiyatı'nda kadınla ilişkili mitlerin alımlanması (1923-2023)

Abstract

Bu tez, modern Türk edebiyatında 1923-2023 yılları arasında yayınlanmış edebi metinlerde kadınla ilişkili mitlerin nasıl konumlandırıldığına odaklanmaktadır. Mitolojide adı geçen kadınların metinlere hangi biçimlerde çağrıldığının odağa alındığı çalışmada, feminist edebiyat eleştirisi içinde varlık bulan feminist mit eleştirisi yaklaşımı ile metni merkeze alan alımlama estetiği yöntemi kullanılmıştır. Metinlerin yüzey yapısında görünen, benzetim ya da tasvirlerde doğrudan kullanılan mitler yorumlanmıştır. Buna göre metinlerde, mitolojide adı geçen kadınların ve kadınla ilişkili mitlerin neyin göstereni olarak kullanıldığına, nasıl yorumlandığına, hangi tasvirler etrafında hangi bağlamlar üzerinden metne yerleştirildiğine yakından bakılmıştır. Keskin bir sınır olmamakla birlikte 1923'lerden 1980'lere kadar yayımlanmış metinlerde yer alan mitolojiden çağrılan kadınların daha çok ataerkil mitolojide var oldukları haliyle metinlerde kullanıldıkları tespit edilmiştir. Bu metinlerde kadınla ilişkili mitlerin kadının toplumsal konumuna koşut bir izlek üzerinden eril bilinci devam ettirdiği görülmektedir. Kadınların, ataerkil mitolojide yer aldıkları hikâye ve anlam evrenlerinin dışına çıkarılmaları ise ancak 1980 sonrası görülmeye başlar. Postmodern edebiyatın, feminist mit eleştirisinin, yapısökümün ve buna bağlı yeniden yazım pratiklerinin yoğun görüldüğü 1980 sonrası metinlerine yansıyan mitolojik kadın hikâyelerinin yeniden yazılmış şekilleriyle karşılaşılmaktadır. Kadını pejoratif anlamlarla sınırlayan, ikincil, olumsuz, kötücül sıfatlarla çevreleyen mitolojik hikâyeler bu metinlerde dönüştürmüş ve yapısöküme uğratılmıştır. Mitlerdeki hikâyeleriyle mitik kadınların, 1980 sonrası yazılmış metinlere; revizyona uğratılmış ve dönüştürülmüş şekilleriyle yansıtılmasıyla birlikte edebi metinlerde kadınla ilişkili mitlerin kullanımında yeni bakış açıları ortaya çıkmıştır. Bu yönüyle 1980'lere kadar kadınla ilişkili mitlerin metinlerdeki görünümüyle, 1980 sonrası metinlerde görünür olan kadınla ilişkili mitler bir dönüşümü göstermesi bakımından önem arz etmektedir. Mit ve kadın alanında geniş açılımlı çalışmalara uç verebilecek bu tez, modern Türk edebiyatının kadın mitlerine ilişkin refleksini ortaya koymayı hedeflemektedir.

This thesis focuses on the use of mythological women and myths associated with women published texts in modern Turkish literature between 1923-2023. This study focuses on the methods in which women were mentioned in mythology and myths associated with women are called into texts. This study uses feminist myth criticism, which appears within feminist literary criticism and text centered reading methods. In the surface structure of the texts, myths are interpreted. In the texts, points like what women that were mentioned in mythology and myths related to women were used as indicators, how they were interpreted and what descriptions in texts of contexts they were placed in the those texts were closely observed. Despite there are no certain boundaries it has been determined, women who were summoned from the texts of early 1980's, where direct uses are intense, were represented as they existed in patriarchal mythology. In these texts, myths related to women continue the masculine consciousness with a theme parallel to the social position of women. After 1980, mythical of women who were rewritten differently from the women in mythology especially with the support of postmodernism are seen. In this period, with postmodern literature, deconstruction, criticism of patriarchal myths ve their rewriting, women myths stories are reflected in texts in different aspects. Mythological stories that surround women with pejorative, secondary, negative and evil adjectives are transformed and subverted with different perspectives in these texts. With this aspect, with the reflection of myths related to women that are seen in these texts, the transformation of texts after 1980's became notable. This thesis aims to contribute to the literature that is related to women.