Takkeci İbrahim Ağa Camii çinilerinin renk, motif ve kompozisyon olarak incelenmesi

Abstract

Takkeci İbrahim Ağa Camii'nin 1591-1592 yıllarında yapıldığı kabul edilmektedir. Bu sonuç, cümle kapısındaki ibareden çıkarılmaktadır. Caminin yapım tarihi çeşitli mimar ve sanat tarihçileri tarafından tartışılmıştır. Cami-tevhidhane niteliğinde olan yapının Mimar Sinan eseri olduğunu savunanlar da bulunmaktadır. Sebil ve sıbyan mektebi ile planlanan yapıda, ilk sebil 986 yılında yapılmıştır. Bu tarih, yapının planlanması ve ilk bölümlerinin inşası sırasında Mimar Sinan'ın hayatta olduğunu göstermektedir. Cami, Mimar Sinan'ın çini düzenleme programına uygun olarak tezyin edilmiştir. Caminin tezyinatında kalemişleri, malakâri süslemeler ve çini motifler arasında bütünlük görülmektedir. Takkeci İbrahim Ağa Camii'nde 16. yüzyıl sonu İznik çinileri bulunmaktadır. Caminin güneydoğu duvarı panolarının benzeri olan bir panonun parçaları, minber köşkü ve cami içinde muhtelif yerlere yerleştirilmiştir. Caminin çinilerinden 83 adet çini yerinde olmayıp, bu alanlar beyaza boyanmıştır. Vazolu panonun 32 adet karosu ve mihrap bordüründen 4 adet çini, Gülbenkyan Müzesi'nde sergilenmektedir. Güneybatı duvarında bulunan ulama çininin, Sotheby's Müzayedesi'nde "Avrupa tarzı İznik çinisi" olarak satışa sunulduğu tespit edilmiştir. Harimi kaplayan mahfil altında 321 adet taklit çini bulunmaktadır. Bu çinilerden 190 adedi müzayedede satışa çıkarılan ulama kompozisyon, 106 adedi hatâyî bordür, 25 adedi rûmîli bordür olarak tespit edilmiştir. Bunların dışında süpürgelik çinileri de vardır ve bunlar kaynaklarda Kütahya çinisi olarak adlandırılmıştır. Ayrıca dünya müzelerinde ve müzayedelerinde cami çinilerinin benzerleri görülmüştür. Bu çinilerden 40 adedinde Albert Sorlin Dorigny'nin ismi geçmektedir. Cami çinilerini fotoğraflayıp mevcut hallerini tespit eden, çalınan çinilerin izlerini araştıran, renk, motif ve kompozisyon olarak çinileri değerlendiren çalışmamız, geleneksel sanatları ve kültürel mirasımızı korumaya yöneliktir.It is accepted that Takkeci Ibrahim Aga Mosque was built between 1591-1592. This conclusion is drawn from the inscription on the main gate. The construction date of the mosque has been debated by various architects and art historians. Some argue that the structure, which serves as both a mosque and a tevhidhane, is a work of Mimar Sinan. In the structure planned with a sebil (water dispenser) and a primary school, the first sebil was built in 986. This date shows that Mimar Sinan was alive during the planning and initial construction phases of the building. The mosque was decorated in accordance with Mimar Sinan's tile arrangement program. The decorations in the mosque show unity among the murals, malakari ornaments, and tile motifs. The Takkeci Ibrahim Aga Mosque contains Iznik tiles from the late 16th century. Parts of a panel similar to those on the southeast wall of the mosque have been placed in various locations within the mosque, including the pulpit. Of the mosque's tiles, 83 are missing, and these areas have been painted white. 32 tiles from the vase panel and 4 tiles from the mihrab border are exhibited in the Gulbenkian Museum. It has been determined that an ulama tile on the southwest wall was sold at a Sotheby's auction as a "European-style Iznik tile." Under the gallery covering the prayer hall, there are 321 imitation tiles. Of these tiles, 190 are identified as ulama compositions, 106 as hatayi borders, and 25 as rumi borders, all auctioned tiles. Additionally, there are skirting tiles that are referred to as Kutahya tiles in the sources. Moreover, similar mosque tiles have been observed in museums and auctions around the world. 40 of these tiles bear the name Albert Sorlin Dorigny. Our study, which photographs and documents the current state of the mosque tiles, investigates the traces of the stolen tiles, and evaluates the tiles in terms of color, motif, and composition, is aimed at preserving our traditional arts and cultural heritage.