Eski Türk Edebiyatı'nda Felsefi Açıdan İnsan Tipleri

Abstract

Edebiyat ve felsefe insanı, birçok yönden ele alan, açıklamaya çalışan alanlardır. Her sanatın bir amacı olduğu gibi bir de felsefesi, yani vermek istediği bir mesajı vardır. İnsan yaşadığı sürece kendine, tabiata ve topluma karşı mücadele içindedir. İnsanın kendi gözüyle veya bir başkasının gözüyle izdüşümü, doğal olarak edebiyata yansır. Edebiyattaki tipler de toplum içinden seçilmiş, âşinâ tiplerdir. Eski Türk Edebiyatı'nda insan tipleri genel olarak üç kategoride göze çarpar. 1. Basit veya ilkel insan tipi, edebiyatımızda "ben" merkezli insandır. Menfi tipler olan zahit ve rakip tipleri buna örnektir. 2. Gelişmiş veya ideal insan tipi, edebiyatımızda "sen" merkezli insanı temsil eder. İlkel insana nazaran gelişmiş bir tiptir ve kendisini geliştiren sevgidir. Sevgili karşısında aşık tipi buna örnektir. 3. Olgun (kamil) veya entellektüel insan tipi, edebiyatımızda "o" merkezli insandır. Hepsinin başlangıç noktası "ben" merkezli basit insandır. Kendini geliştiren basit insan, benliğini bir yana bırakıp aşk sayesinde "sen"lik geliştirir. Aşkı rehber edinen olgun insan, hep kendine uzak bir hedef seçer. Bu insan tiplerinin her birinin felsefi olarak değeri, vakıf oldukları, idrak edebildikleri mesafe ve yöneldikleri amaç kadardır.

Literature and philosophy are branches examining and commenting on human in many respects. Not only has every craft an ai m but also its philosophy in meaning its message for human In any case human has struggled with itself, nature and socıety Naturally human's manner of the sight leans to its act. In literature, types of human are selected from the society. In the Classic Turkısh Literature types of human can be divided into three. 1.The fırst one is simple or primitive type in which "ego" is the center. This is a negative type such as riva! type or fanatic type. 2.The second one is idealist types in which "you" is the center. This is a positive type such as I over in the case of a beloved. 3.The third is mature type in which "she, if' (God) is center. This is also a positive type such as well-behaving mature person.