Rüstem Paşa Camii çinilerinde hatai motifleri

Abstract

Osmanlı mimarisinde çini sanatı, büyük bir öneme sahiptir ve birçok yapıda kullanılmıştır. Özellikle Osmanlı çini sanatının en parlak dönemlerinde inşa edilen Rüstem Paşa Camii, bu sanatın en değerli örneklerini yansıtır. İstanbul'daki çinili camiler arasında, çini zenginliği açısından öne çıkar. Mimar Sinan'ın eseri olan bu cami, çini müzesini andıran bir görünüm sunar. Son cemaat yerinden başlayarak tüm camiyi kaplayan çinileri, desenleri ve tekniği ile dikkat çeker. Bu özgün desenler, daha sonra inşa edilen pek çok yapı için ilham kaynağı olmuştur. Rüstem Paşa Camii, çini süslemelerindeki zenginliği ve motif çeşitliliği ile dikkat çeken önemli bir yapıdır. Bu çalışmada, caminin çinilerinde yer alan hatai motifleri incelenmiştir. Hatai motifi, birçok sanat dalında farklı formlarda ve özgün tasarımlarla kendine yer bulmaktadır. Çalışmanın amacı, Rüstem Paşa Camii çinilerinde kullanılan hatai motiflerini analiz etmek, motif çeşitlerini ve sayılarını tespit etmek ve elde edilen verileri çizimlerle desteklemektir. Bu tez çalışması kapsamında yapılan incelemeler sonucunda, toplam 138 çeşit hatai motifi tespit edilmiştir. Bunların içinden 112 hatai motifinin ölçüleri alınmıştır. Bu motiflerin boyutları 2,5 cm ile 43,5 cm arasında değişmektedir. Boyutlarına göre sınıflandırıldığında, 8 tanesi büyük boy, 24 tanesi orta boy ve 79 tanesi küçük boy olarak tespit edilmiştir. En çeşitli hatai motifli tasarımlar, caminin kemer tablalarında yer almaktadır. Caminin genelinde kullanılan toplam hatai motif sayısı ise yaklaşık 8852 adet olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Çini, Motif, Hatai, Stilize Çiçek, Osmanlı, Rüstem Paşa Camii.

Tile art holds significant importance in Ottoman architecture and has been widely used in many structures. Built during the golden age of Ottoman tile art, the Rüstem Pasha Mosque showcases some of the finest examples of this art. Among the tiled mosques of Istanbul, it stands out for its richness in tile decorations. Designed by Mimar Sinan, the mosque resembles a tile museum in its appearance. The tiles, covering the entire mosque starting from the last congregation area, captivate with their patterns and technique. These unique designs have inspired many structures built in later periods. Rüstem Paşa Mosque is an important structure that stands out with its richness in tile decorations and diversity of motifs. In this study, the hatai motifs found in the mosque's tiles were examined. The hatai motif appears in various forms and original designs in many branches of art. The aim of this study is to analyze the hatai motifs used in the tiles of Rüstem Paşa Mosque, identify their types and quantities, and support the findings with drawings. As a result of the examinations conducted within the scope of this thesis, a total of 138 different types of hatai motifs were identified. Measurements were taken for 112 of these motifs. The dimensions of these motifs range between 2,5 cm and 43,5 cm Based on their sizes, 8 motifs were classified as large, 24 as medium, and 79 as small. The most diverse hatai motif designs are found in the arch panels of the mosque. The total number of hatai motifs used throughout the mosque is estimated to be approximately 8852. Keywords: Tile, Motif, Hatai, Stylized Flower, Ottoman, Rüstem Pasha Mosque.