Türk mimarisi'nde çini kabaralar

Abstract

Bu araştırmanın amacı Türk Mimarisi'nde kullanılan çini kabaraların tespit edilmesi üzerinedir. Türk çini sanatında kullanılan kabaralar farklı form, desen ve renklerde yapıların yüzeylerini süslerken mekânın kimlik oluşumunda da etkili olmuştur. Çini kabaralar Anadolu Selçuklu döneminden erken dönem Osmanlı sanatına, daha sonrasında Klasik Dönem Osmanlı Mimarisi'nden Cumhuriyet devrine her dönemde farklı form ve şekillerde günümüze kadar ulaşmıştır. Tez metninin başından sonuna 521 adet çini kabara incelenmiştir. Tespit edilen kabaraların 221'i İstanbul'da, 283'ü Konya'da, 5'i Bursa'da, 2'si Kayseri'de, 2'si Edirne'deki yapılarda mevcuttur. Tespit edilen kabaraların 199'si dış cephe yüzeyinde, 306'sı iç mekânda; yapıların iç cephe yüzeylerinde, mihrap yüzeylerinde ve kapılarda kullanılmıştır. Form açısından incelendiğinde kabaraların 171'i yarım küre formunda, 5'i ajurlu formda, 24'si bombeli formda, 40'ı konik formda, 2'si geometrik formda üretilmiştir. Dekorlama açısından analiz edildiğinde 30'i çok renkli desenli ve/veya dekorlu, 479'u tek renkli, renkli sır tekniğiyle çalışılmıştır. Tek renkli sır tekniğinde üretilen formlarda turkuaz, kobalt, beyaz gibi renkle sıklıkla tercih edilmiştir. Sonuç olarak, yapılan çalışmalar neticesinde kullanılan çini kabaraların Türk Mimarisi'ndeki etkisi ve farklı dönemlerde inşa edilen yapılardaki kullanımı tez metninde analiz edilmiştir.

identity. Tile kabaras have survived to the present day in various forms and shapes throughout history, from the Anatolian Seljuk period to early Ottoman art, and from the Classical Ottoman architecture to the Republican era. A total of 521 tile kabaras were examined throughout the thesis. Of the identified kabaras, 221 were found in Istanbul, 283 in Konya, 5 in Bursa, 2 in Kayseri, and 2 in Edirne. Of the tile kabaras examined, 199 were used on exterior surfaces, and 306 were used indoors; they were used on interior surfaces, mihrabs, and doors. Formwise analysis revealed that 171 of the kabaras were hemispherical, 5 with openwork, 24 with domed forms, 40 with conical forms, and 2 with geometric forms. Decorative analysis revealed that 30 were multicolored, patterned and/or decorated, and 479 were monochrome, using colored glaze techniques. Turquoise, cobalt, and white were frequently used in forms produced using the monochrome glaze technique. As a result, the influence of the tile kabaras used in Turkish architecture and their use in buildings built in different periods were analyzed in the thesis text.