Hekimhan Köprülü Mehmed Paşa Camii (Derbend Teşkilatı - Calali İsyanları Bağlamında XVII. Yüzyılda Bir Osmanlı Menzili)

Abstract

Tarihi kervan yolunun güzergâhlarından biri üzerinde yer alan Hekimhan ve çevresinde, XVI. yüzyıldan itibaren bölgede hüküm süren devletler arasında yaşanan mücadeleler sonucu, güvenli ve kârlı ortam ortadan kalkmıştır. Bu durum, XVII. yüzyılın büyük sorunu Celâlî isyanlarıyla daha da kötü duruma gelmiştir. Ticaret ve savaş taşımacılığı bağlamında vazgeçilmez konumda, ancak topografik özellikleri itibarıyla tenhada kalmış, iskân ve yerleşmenin de mümkün olmadığı, dar ve önemli geçit noktalarında devlet eliyle oluşturulan, savunma/sığınma amaçlı bir tür askerî garnizon derbendlerin bu bağlamda işlevselliklerinin gözden geçirilmesi ve bazı yeni derbendlerin inşasına gerek duyulmuştur. Dolayısıyla sadrazam Köprülü Mehmed Paşa'nın sadareti döneminde (1656-1661) Derbend teşkilatına ayrı bir önem verilmiştir. Köprülü Mehmet Paşa evkafına bağlı, Hekimhan'daki cami inşaatı da aynı amaca yönelik yapılarından biri olarak karşımıza çıkar. Yapı kitabe ve vakfiyesine göre H. 1072/M.1661'de inşa edilmiştir. Cami, dikdörtgen planlı harim, kuzeyde son cemaat yeri-avlu ve batı duvarının kuzeyine yerleştirilmiş kare minareden oluşur.