Ayakapı Semti Sosyal-Fiziki Doku Değişimi ve 2251 Ada, 9 Parsel'de Bulunan Konuta İlişkin Koruma Önerisi

Abstract

Bu çalışmada, İstanbul Fatih ilçesi, Ayakapı semti, 2251 ada, 9 parselde bulunan Yalçın Arı Evi’nin tarihsel süreç içindeki değişimleri, Ayakapı semtiyle birlikte yapının geçirmiş olduğu dönüşüm irdelenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla semtin fiziksel dokusu, önemli anıtları incelenmiş; Yalçın Arı Evinin ise güncel durumu yersel lazer tarama ile oluşturulan rölöve çizimleri ile belgelenerek, restitüsyonu hakkında ulaşılabilen kaynak ve izlerden yola çıkarak iki farklı dönem önerisi geliştirilmiş ve yapının dönem ekleriyle korunmasına yönelik bir restorasyon projesi önerilmiştir. Restorasyon projesinde plan özellikleri değiştirilmeden, yapıya konut ve ofis fonksiyonu verilmiştir. Ayakapı Semti, birçok anıtsal yapı ve sivil mimarlık örneğini barındırması açısından İstanbul’daki önemli semtlerdendir. Ne yazık ki semt, barındırdığı kültürel mirası yeteri kadar sergileyememektedir. Yapılı çevrenin, özellikle 20. yüzyıl içersinde sosyal ve fiziki doku açısından büyük değişiklikler geçirmiş olduğu tez kapsamında yapılan araştırma ile saptanmıştır. Sadece Yalçın Arı Evi’nin geçirmiş olduğu değişiklikler dahi bize semtin genel dönüşümü hakkında fikir vermektedir. 20. yüzyıl içinde sanayinin Haliç’e iyice yerleşmesi, sosyal dokunun farklılaşması, yapıların el değiştirmesiyle (Yalçın Arı Evi’nin altı defa el değiştirdiği tespit edilmiştir) binalar özgünlüklerinden uzaklaşmıştır. Tek aile için tasarlanmış evler, miras yoluyla çoklu mülkiyete geçmiş. Hatta bunun ötesinde her katı ayrı kullanıcılara tahsis edilerek çoklu müdahaleler görmüş. Yapılar, içinde yaşayanların aidiyet duygularını geliştirememeleri ve çeşitli ekonomik nedenlerden dolayı gün geçtikçe değişmiş ve dönüşmüştür. Yalçın Arı Evi, Ayakapı Semti’nin kuzeyinde, Şair Nevi Sokak ve Tatarağası Sokağı’nın kesişiminde konumlanmaktadır. 88 m²’lik parselin tamamına yerleşen, bodrum kat, zemin kat ve bir normal kat ve bir ek kat olarak inşa edilmiş kâgir bir sivil mimarlık örneğidir. Girişi, Şair Nevi Sokak üzerinde bulunan kuzeydoğu cephesindendir. Yapının güneybatısında sonradan eklenen ek kısım bulunmaktadır. Yapı, Tarihi Yarımada içerisinde 19-20. yy’lara ait konut mimarisinin birçok özelliğini bünyesinde bulundurması ve sahip olduğu mimari estetik ve tarihi değerler açısından korunmalıdır. Günümüze nispeten iyi durumda ulaşmış yapının özgün detaylarının gelecek nesillere aktarılması ancak düzenli bakım-onarımlarla mümkündür.

In this study, the physical changes of Yalçın Arı House, located on the lot numbered 9, in block 2251, in Ayakapı Neighborhood, in Fatih district of Istanbul together with the transformation of neighborhood were examined. As a part of this assessment the urban fabric and important monuments of the district were analyzed. On the other hand, the current condition of Yalçın Arı House was documented with measured drawings in CAD from orthographic photos produced from terrestrial laser scanning data. For the house’s reconstitution two different proposals were developed based on the archival sources and traces on the structure. A restoration project has been proposed for the house that conserves its annexes. In the restoration project, the proposal suggested to re-function the building as a residence and an office. Ayakapı District is one of the important districts in Istanbul in terms of historical background, comprising many monuments and examples of residential architecture. Unfortunately, the district cannot adequately display its cultural heritage. It has been determined by the research conducted within the scope of the thesis that the built environment has undergone great changes in terms of social and physical fabric, especially in the 20th century. Even the changes that Yalçın Arı House has undergone give us an idea about the general transformation of the district. As the industry settled in the Golden Horn in the 20th century, the differentiation of the social fabric and handover of the buildings have caused serious transformation in the sociourban fabric (Yalçın Arı House was sold six times during the period). Houses designed for a single family-use were inherited to different relatives with families. Moreover,each floor/room was rented separately and buildings have faced multiple interventions. Therefore, they were transformed day by day due to various economic reasons and the inability of the inhabitants to gain a sense of belonging. Yalçın Arı House is located to the north of Ayakapı district, at the intersection of Şair Nevi and Tatarağası Streets. It is an example of a masonry residential building with a basement, a ground floor, a first floor and a second floor on a parcel with an area of 88 m². Its entrance is from the northeast facade on Şair Nevi Street. There is an annex added later to the southwest of the building. The building should be preserved in terms of its architectural features and historical value as an example of residential architecture of the 19-20th centuries on the Historic Peninsula. The authentic features of the building, which has survived to the present day in a relatively good condition, can only be transferred to future generations with regular maintenance and repairs.