İngiltere’de İlk Daimi Osmanlı Sefiri Yusuf Âgâh Efendi’nin Muhiti ve Osmanlı Bürokrasisindeki Yeri (1744-1824)

Abstract

Bu tez 18. yüzyılda kalemiye bürolarında yetişmiş bir bürokrat olarak Yusuf Âgâh Efendi’nin kariyer hayatına odaklanmaktadır. Aile hayatı ve yetiştiği bölge ışığında kariyerinin başlangıcı, ilk ikamet elçisi olarak İngiltere’ye yolculuğu üzerinde durulacaktır. Bununla beraber elçi ve maiyetine yapılan ödenekler açığa çıkarılmaya çalışılacaktır. Ardından Âgâh Efendi’nin İstanbul’a dönüşü anlatılacak ve II. Mahmud döneminde yaşanan çeşitli olaylar karşısındaki tutumu ve bürokratik hizipleşmeler arasındaki durumu analiz edilmeye çalışılacaktır. Böylelikle kalemiyenin farklı ofislerinde görev almış bir kâtibin meslekî serüveni üzerinden Osmanlı’nın yeni filizlenen reformist görüşlerinin izi sürülecektir. Tezin birincil kaynaklarını Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı içerisindeki farklı tasnif ve kataloglardaki belgeler oluşturmaktadır. Bununla beraber başta Vasıf Tarihi olmak üzere 18. yüzyılda kaleme alınmış kronikler ile İngiliz gazeteleri ana kaynaklar arasındadır. Çalışma değişen Osmanlı bürokrasisinde bir kâtibin sistemle ve çevresiyle kurduğu ilişkiyi problematize etmektedir.

This thesis focuses on the career life of Yusuf Agâh Efendi as a bureaucrat who was trained in the bureaucrats in the 18th century. In the light of his family life and the region where he grew up, the beginning of his career, his journey to England as the first resident ambassador will be emphasized. In addition, the appropriations made to the ambassador and his entourage will be tried to be revealed. Then, Agâh Efendi's return to Istanbul will be explained and his attitude towards various events during the reign of Mahmud II and his situation among bureaucratic schisms will be tried to be analyzed. Thus, the burgeoning reformist views of the Ottoman Empire will be traced through the professional adventure of a clerk who worked in different offices of the clerk. The primary sources of the thesis are the documents in the different classifications and catalogs within the Presidency of the State Archives, chronicles written in the 18th century, Vasıf Tarihi, and English newspapers are among the main sources. The study problematizes the relationship of a clerk with the system and its environment in the changing Ottoman bureaucracy.