Nuruosmaniye Camii'ne Ait Malzemelerin Nitelik Ve Problemlerinin Analizi

Abstract

İstanbul, Fatih ilçesi, Kapalıçarşı girişi, Çemberlitaş yönünde yer alan Nuruosmaniye Camii I. Mahmut döneminde 1748 (h.1161) yılında inşa edilmeye başlanmış, III. Osman döneminde 1755 (h.1169) yılında tamamlanmıştır. Caminin mimarı Simon Kalfa olmakla birlikte bazı kaynaklarda Mustafa Ağa olduğu, Simon Kalfa’nın ise onun yardımcısı olduğu belirtilmektedir. Bu çalışmada, caminin harim, bodrum ve avlu bölümlerinden harç, sıva, taş, tuğla, ahşap, boya ve varak örnekleri alınmış ve camide kullanılmış olan bu malzemelerin nitelik ve problemlerini belirlemek üzere analizler yapılmıştır. Harç ve sıva örneklerinin üzerinde görsel analiz, basit spot testler, petrografik analiz, kızdırma kaybı, asit kaybı ve asitle reaksiyona girmeyen agregaların stereo mikroskop altında görsel analizleri ile boya tabakalarının yağ ve protein analizleri yapılarak sıvaların bağlayıcı, dolgu ve katkı nitelik ve oranları ile mineral içerikleri, dokusal özellikleri belirlenerek üç grup olarak sınıflandırılmış ve bozulma sebepleri saptanmıştır. Benzer analizler taş ve tuğla örnekleri üzerinde yürütülmüş ve taşların mikritik kireç taşı, tuğlaların ise 1 mm boyuta kadar gözenekleri olan, içeriğinde ise düzensiz dağılmış, 1 mm boyuta kadar % 5 civarında kuvars ile % 10 kadar karbonatlı agrega bulunan yaprak tuğla olduğu tespit edilmiştir. Ahşap örneklerinden hazırlanan kesitler üzerinde mikroskop ile yapılan analizde pencere kapaklarında ceviz, kapı kanatlarında meşe kullanıldığı, pencere kapakları ve kapı kanatlarında yapılmış olan onarımlarda ise sarıçam kullanıldığı anlaşılmıştır. Boya ve varak örnekleri üzerinde yapılan protein ve yağ analizi ile örneklerin orijinal bağlayıcılarının varaklarda ve astar tabakasında yağ esaslı, boya tabakasında protein esaslı olduğu, son onarımda ise modern polimer bağlayıcının kullanıldığı tespit edilmiştir. Boya ve varak tabakalarının kimyasal içeriklerinin tespiti XRF analizi yapılmış ve orijinal varakların altın bakır alaşımı olduğu, onarımda ise bakır yaldızın kullanıldığı, kalemişi süslemelerde pigment olarak beyaz fon boyasında kireç, kırmızı kahverengi boyalarda ise hematit kullanıldığı tespit edilmiştir. Yapılan analizlerin sonuçları değerlendirilerek uygulanacak olan onarım çalışmalarında kullanılacak orijinale benzer harç, sıva karışımları ile taş, tuğla, ahşap, boya ve varakların nitelikleri ile düz ve boyalı mermer, taş vd yüzeylerde yapılacak temizlik için uygulama yöntemleri önerilmiştir. Araştırmalar sonucu yapılan öneriler doğrultusunda onarımlarda kullanılacak olan harç, sıva, taş, tuğla ve ahşapların, orijinal malzeme ile uyumluluk içerisinde çalışması sağlanarak orijinal malzemeye yapacağı fiziksel ve mekanik baskı önlenmiş olacak, yapının özgün olan elemanlarının daha sağlıklı ve uzun ömürlü olmasını sağlayacaktır