Doğumunun 1046. Yılında Birûni: Kıymetli Taşlar ve Metaller Araştırması

Abstract

Birûni, şimdiye kadar gelmiş geçmiş on dehadan biridir. O, alimdir, hezarfendir, pek çok bilim dalında geniş bilgi sahibidir. Birûni matematik ve fizikten astronomi ve eczacılığa, jeoloji ve mineralojiden coğrafyaya, sosyal antropoloji ve dinden tarihe kadar pek çok alanda eserler vermiştir. Birûni, bir o kadar da tevazu sahibi olup, eğilmesini bilmiş ve eserlerinde sıkça başarı Allah’tandır vurgusu yapmıştır. Birûni, elmas ve yakuttan amatiste; malakit ve mıknatıstan cama kadar 31 ayrı taşı, bugün de geçerli olan mineraloji bilimi ilkeleri ile açıklamıştır. Birûni’nin günümüzden bin yıl önce yapılan el yazması kitap çalışmasında görülen, kaynak gösterme, deneysel yöntemi açıklama ve sonuçları irdelemedeki hassasiyeti çok etkileyicidir. Türk Tarih Kurumu tarafından Arapça Orijinalinden tercüme edilerek yayınlanan ‘’Kıymetli Taşlar ve Metaller (el-Cemahir fi Ma’rifeti’l-Cevahir)’’ isimli kitabında mineraller bahsinden sonra cıva, altın, gümüş, bakır, demir ve pirinç gibi birçok metal ve alaşımlar da verilmiştir. Bu eserde verilen bilgilerin günümüze yansımaları, süreçler ve simgeler bağlamındaki benzerlikler ve farklılıklar çok anlamlıdır.