Vakıflar Halı Müzesinde Selçuklu Ve Selçuklu Geleneğindeki Halılarda Kozmolojik ve İkonografik Boyut

Abstract

İstanbul Vakıflar Halı Müzesi’nde bulunan Selçuklu ve Selçuklu geleneğindeki halılar, bilim ve kültür tarihi literatürüne gizemli bir boyut kazandırmaktadır. 13 ve 15. yüzyıllar arasında Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri döneminde dokundukları düşünülen halılar, düğüm düğüm işlenen kozmolojik ve ikonografik motifl eri ile birer şifreli kitap mahiyetinde örnekler sunmaktadır. Duygular, düşünceler, fikirler bu halı motifl erinde gizli. Çünkü Selçuklular döneminde kozmolojik, ikonografik ve astrolojik anlam yüklü figüratif ve zengin motifsel sanat, her sanat alanında uygulanan bir yöntem. Bilim adamları ve araştırmacılar, Selçuklularda uygulanan bilmece gibi anlam içerikli sembollerin, devletin yüceliğini ve sultanların iktidarını gizemli kılmayı, meşrulaştırıp güçlü göstermeyi amaçladığını belirtmektedirler. Selçuklu sanatının Orta Asya’da eski totem ve şaman kültüründen esinlendiğini düşünen araştırmacılar, bu eski inançların İslam dininin mistik anlayışıyla yeniden harmanlanarak yorumlandığını ifade etmektedirler. Her türlü el sanatlarına işlenen motif ve figürler, aynı girift anlatımın ve simgesel mesajların ürünüdür denilebilir.