İstanbul Tarihi Yarımadadaki 18.Yüzyıl Külliyeleri ve Kaptan-ı Derya İbrahim Paşa Külliyesi Restorasyon Önerisi

Abstract

Çalışmanın ana konusunu İstanbul ili, Fatih ilçesinde bulunan 18.yüzyıl Osmanlı mimarisi külliye örneklerinden biri olan Kaptan-ı Derya İbrahim Paşa Külliyesi oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında, İstanbul’daki 18.yüzyıl külliyeleri incelenmiş ve Kaptan-ı Derya İbrahim Paşa Külliyesi için ise detaylı bir belgeleme yapılarak, restorasyon önerisi geliştirilmiştir. Özgün olarak cami, sebil, sıbyan mektebi, hamam ve hazireden oluşan külliyenin hamamı tamamen yok olmuş,sıbyan mektebinin ise sadece zemin katı günümüze ulaşabilmiştir.Sıbyan mektebinin üst katı yerine ahşap bir ev yapılmış, yakın tarihlere kadar konut olarak kullanılmış ancak günümüzde dükkan olarak işletilmektedir. Külliyenin kuzeyinde yer alan hamamın yerini, 1913’te Mimar Kemaleddin tarafından tasarlanmış olan Medreset’ül Kuzat almıştır. Yapı bugün İstanbul Üniversitesi kütüphanesi olarak kullanılmaktadır. Külliyenin doğusunda İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsü girişi, batısında İstanbul Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu, güneyinde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bulunmaktadır. Zamanla külliye yapıları farklı işlevlerde kullanılmaya başlanmıştır. Kaptan-ı Derya İbrahim Paşa Külliyesi hakkında bütüncül bir çalışma yapılmamış olması bu konuyu çalışmak için etken olan unsurlardan biri olmuştur. Bu çalışmanın amacı diğer 18.yüzyıl külliyeleri içinde günümüze ulaşmış olan bu yapı grubunun günümüzdeki durumunun incelenmesi, restorasyonu, ve korunmasına yönelik öneriler oluşturmaktadır.Teze başlarken tarihsel süreci aydınlatacak literatür ve arşivler taranmıştır. Bu tarama neticesinde bölgenin tarihçesinin anlatımının ardından, 18.yüzyıl külliyeleri için kentsel kültür varlıkları envanter fişleri doldurulmuştur. Fişler 18.yüzyıl külliyelerinin genel özellikleri konusunda fikir oluşturmuştur. Kaptan-ı Derya İbrahim Paşa Külliyesi’nin güncel durumunu belgelemek için 3 boyutlu lazer tarama verilerinden oluşturulan rölöve çizimleri dijital ortamda hazırlanmıştır. Rölöve çizimleri üzerine hasar ve malzeme analizleri de işlenmiştir. Yapının korunarak gelecek nesillere ulaşabilmesi için çevre şartları ve yanlış müdahalelerden kaynaklanan sorunların giderilebilmesi önem arz eder. Çalışma kapsamında yapılan değerlendirme sonucu ulaşılan tüm sonuçlar bir koruma projesi önerisi olarak sunulmuştur.

In the study, examples of the 18th century Ottoman mosque complexes in Istanbul's Fatih district are analyzed and a restoration proposal for the Kaptan-ı Derya Ibrahim Pasha Mosque Complex, one of them, is presented. Kaptan-ı Derya Ibrahim Pasha Mosque Complex is located at Vezneciler. There is Istanbul University Library to the north of the complex, Istanbul University Beyazıt Campus entrance to the east, Istanbul University Press and Publication School to the west, and Istanbul University Faculty of Letters to the south. It has not been possible to conserve the entire Kaptan-ı Derya Ibrahim Pasha Mosque Complex to present day by preserving all its units. The complex included a mosque, a great fountain, an infants' school, a Turkish bath, and a cemetery. As of today, the mosque, public fountain and cemetery still stand. The bath was completely destroyed, while the upper floor of the infants' school was destroyed at an unknown date and only the ground floor remained. An wooden house was built to replace the first floor of the infant school. Today this wooden part of the building is used as a shop. To replace the bath of the complex, Medresetü'l- Kuzat, a kind of specialized madrasah, was built. In the Republican Era it was repurposed for use as the Istanbul University library. During time, the complex structures lost their functions and were started being used in different ways. The lack of a comprehensive study about the Kaptan-ı Derya Ibrahim Pasha Mosque Complex led me for this study. The purpose of this study is to present recommendations for the restoration, and preservation of this important and attractive example of a mosque complex from the 18th century.